op de dorsvloer

Rembrandt van Rijn- Boaz en Ruth (bron: statenvertaling.net)

Preek bij Ruth 3 19 juni Dorpskerk Barendrecht

Toen ik het beroep aannam naar Barendrecht was er nog geen pastorie beschikbaar, huiswerk voor de kerkrentmeesters en dat was best een hele opdracht, want de woningmarkt was krap en de familie de Ronde moest er ook nog inpassen, dus heel blij dat het gelukt is. Nu nog verhuizen.

‘Zal ik niet een thuis voor je zoeken?’, stelt Naomi aan Ruth voor. In het Hebreeuws staat er zoiets als rustoord, je huis is waar je tot rust komt en gerust wordt gesteld. Waar je geborgenheid vindt.

Naomi heeft geen rust voordat schoondochter Ruth onder de pannen is. En nu heeft ze haast, want het loopt tegen het einde van de gerste en de tarwe-oogst en dan is het werk gedaan, kan Ruth niet meer op het land van Boaz aren rapen en dan is de kans verkeken.

Dat de twee elkaar nog niet in de armen hebben gesloten komt omdat Ruth een Moabitische is, een vrouw uit het buurland Moab en in de Tora worden de Israelieten gewaarschuwd zich niet in te laten de dames uit Moab, die stonden slecht bekend.

Boaz is niet bevooroordeeld, hij wordt getekend als iemand die leeft volgens de geboden en de Tora geeft opdracht om de rechten van vreemdelingen te respecteren, juist voor hen de aren te laten liggen die op het land achterblijven. Boaz is overvloedig in zijn gerechtigheid, zorgt er voor dat Ruth met een volle zak met graan thuiskomt. Hij is onder de indruk van haar, vanwege de vriendschap die zij bewijst aan Naomi.

Maar met Ruth trouwen is nog iets anders en dat heeft met de reputatie van Moab te maken, tijdens de woestijnreis raakten de Israëlieten daar verdwaald en werden ze door de dochters van Moab verleid tot het bedrijven van afgodendienst. Vanwege die dwaling, die misstap werden de inwoners van Moab afgewezen als huwelijkspartners van de Israëlieten.

In de praktijd werd die regel waarschijnlijk niet al te streng toegepast, Machlon en Kiljon, de zonen van Naomi waren immers met Moabitische vrouwen getrouwd, maar laat Boaz nu net een zeer wetsgetrouw en zeer integer figuur zijn.

Wel heel erg integer vindt Naomi, dit is een match made in heaven en zij besluit het lot een handje te helpen, maar let op, ze neemt daarmee een groot risico, of beter gezegd, ze laat Ruth dat risico lopen.

Vanavond gaat Boaz op de dorsvloer gerst wannen.  Baad je, wrijf je in met olie, kleed je aan en ga naar de dorsvloer. Als hij na het wannen gegeten en gedronken heeft en is gaan slapen, moet je naar hem toegaan. Hij zal je dan vertellen wat je moet doen.

Ik heb me laten vertellen dat gerst een stekelige graansoort is die prikt, maar het verhaal wordt nu in meerdere opzichten prikkelend. Naomi brengt Ruth zo in een netelige situatie. Hij zal je vertellen wat je moet doen, levert Naomi Ruth nu niet uit aan de grillen van een man. Is baas Boaz nog steeds zo integer als er niemand kijkt?

Het is wat stagiaires en uitzendkrachten te vaak meemaken op de werkvloer, wantoestanden, collega’s die je vriendelijk op weg helpen en aardige berichtjes sturen, maar als ze de kans krijgen buiten ze de machtspositie uit.

Alles wijst er op dat Ruth Boaz moet gaan verleiden, heel stereotyp zoals de moabitische vrouwen te boek stonden. De setting van de dorsvloer, een beschutte plek buiten de stad, het tijdstip, de ondergeschikte positie van Ruth.

Is Ruth naief dat ze het spel meespeelt, heeft ze geen keus of zet ze het naar haar hand? Ze is een sterke, daadkrachtige vrouw. Naomi hoopt dat Boaz Ruth tot vrouw wil nemen, maar voor het zelfde geld zal Boaz Ruth behandelen als Moabitische, een verleidster  en daar heeft ze dan ook alle aanleiding toegegeven.

Er is trouwens een rabbijnse uitleg die ervanuit gaat dat Naomi Ruth geen risico laat lopen, omdat het van te voren zo met Boaz heeft bedisseld, hoe weet ze anders dat Boaz die avond naar de dorsvloer gaat.

Je zou ook kunnen denken dat Naomi door haar Godsvertrouwen gelooft in een goede afloop, maar haar geloof was juist verbitterd geraakt, het lijkt eerder een wanhoopspoging.

Ruth begeeft zich naar de dorsvloer, ze gaat bij Boaz liggen, zo doet ze wat Naomi haar heeft opgedragen, maar op het beslissende moment trekt ze het initiatief naar zich toe.

Het is wat Miskotte noemt hogere humor. In het holst van de nacht schrikt Boaz wakker na een onverhoedse beweging. Er ligt een vrouw. Wie ben je? Is zijn vraag.

Ik ben Ruth zegt ze klip en klaar en dan wacht ze niet af wat Boaz voorstelt, ze doet meteen een huwelijksaanzoek. Laat mij bij u schuilen, geborgenheid vinden, een thuis. Letterlijk staat er, spreid uw vleugel over mij uit, onomwonden: spreid uw vleugel over me uit en daarmee herinnert ze Boaz, heel slim, aan zijn eigen woorden bij hun eerste ontmoeting, toen hij zei: moge de Heer je rijkelijk belonen, onder wiens vleugels je bent komen schuilen.

Ruth zegt in feite: Boaz laat het niet bij vrome woorden blijven, nu moet jij 1 van die vleugels van de Allerhoogste zijn, want en nu komt het, je bent losser.

Een losser is in Israël iemand die een schuld overneemt. Het is in Leviticus 25 onderdeel van de wetgeving omtrent het jubeljaar. Als je in de penarie kwam, tot armoede verviel, je huis moest verkopen, je land kwijt raakte, slaaf dreigde te worden, dan was je familie moreel verplicht je uit de brand te helpen, die hadden dan het recht om het bezit terug te kopen zodat je weer grond onder de voeten kreeg.

Lossen = vrijkopen = uit de ellende halen = uit slavernij verlossen. In de geschiedenis van het volk Israël heeft God de naam van losser gekregen omdat hij zijn volk uit de ellende bevrijdt en de schuld overneemt.

Wie ben je? Dat is de ultieme levensvraag, en die vraag krijgt Ruth als ze in de meest netelige en vernederende situatie is beland. En ze antwoordt nu niet, de Moabitische, zoals ze eigenlijk steeds genoemd wordt en zoals ze nu ook verkleed is,  maar met haar eigen naam Ruth.

En die eigenwaarde en dat zelfrespect heeft ze omdat ze gelooft dat er een losser is. En tussen de regels van het verhaal lees je dat de God van Israël die losser is. Een Losser bent U, dat is een geloofsbelijdenis, in het antwoord van Ruth. (zoals Bach laat zingen: Gij hebt mij verlost, Heer, gij getrouwe God)

Het zit bijvoorbeeld in de 6 maten gerst die Ruth mee naar huis krijgt. 6, dat is de menselijke maat, de 7e die van de volheid, komt van God.

Boaz zegt: je hebt hiermee je eerdere weldaden nog overtroffen, door mij als losser aan te wijzen, dat maakt voor mij de weg vrij.

De vraag wie ben je? komt tenslotte nog een keer terug als Ruth bij Naomi thuis komt, dan vraagt ze heel typisch wie ben je? In de vertaling, hoe is het met je? Maar letterlijk: wie ben je? Wie ben je vannacht geworden? Een afgewezene of een verloofde, Naomi beseft dus wel degelijk dat ze Ruth in het hol van de leeuw had gestuurd.

Wie ben je? En dan vertelt Ruth wat Boaz gedaan heeft, 6 scheppen gerst heeft ze meegekregen want je moet niet leeg bij je schoonmoeder aankomen. Dat laatste had Boaz volgens de tekst niet gezegd, maar Ruth voegt dat om daarmee aan te geven dat er ook voor Naomi een losser is.

Niet met lege handen naar je schoonmoeder toegaan, dat is altijd een goed advies, maar hier heeft het extra betekenis, omdat toen Naomi met Ruth in Bethlehem terugkeerde ze verbitterd zei, leeg ben ik teruggekeerd. Dat moet Ruth op dat moment toch ook wel gestoken hebben.

Dat vind ik tenslotte zo mooi en wijs aan het verhaal dat die relatie tussen Naomi en Ruth die door wederzijdse afhankelijkheid en onuitgesproken verwachtingen belast dreigt te worden, wordt gelost, ze komen weer vrij tegenover elkaar te staan.

Een prachtige geloofsbelijdenis: een Losser bent U, God, wat zou ik zonder U geweest zijn, die de schuld wegneemt en uit de ellende bevrijdt. En wie ben jij? ‘Wees een vrij mens!’,  zegt Ruth, door voor elkaar een losser te zijn, door iemand uit een netelige positie los te maken, een weg vrij te maken, lege handen te vullen

Waar ben je thuis? Schuilen mag je onder Gods vleugels en voor een ander 1 van die vleugels zijn.

Amen

Geef een reactie

Vul je gegevens in of klik op een icoon om in te loggen.

WordPress.com logo

Je reageert onder je WordPress.com account. Log uit /  Bijwerken )

Facebook foto

Je reageert onder je Facebook account. Log uit /  Bijwerken )

Verbinden met %s