Lazarus

Preek 26 maart zondag Judica over Johannes 11

Doe recht (Latijn: Iudica’), doe mij recht, is de naam van deze zondag, de 5^e in de 40-dagen tijd, zo begint psalm 43, waar iemand op de vlucht is, een veilig heenkomen zoekt en dat past bij de situatie in het evangelie, waar Jezus is uitgeweken, Jeruzalem en Judea heeft verlaten om te ontkomen aan zijn belagers, een voortijdige dood te ontlopen.

Maar dan gaat hij tot verrassing van vriend en vijand en tegen het advies van zijn leerlingen in toch weer richting Jeruzalem, zoals in de psalm ook gebeurt, maar voor Jezus is dat dus het hol van de leeuw, levensgevaarlijk terrein, uiterst riskant, want ze willen hem daar doden.

Maar hij gaat, naar Betanië, op loopafstand van Jeruzalem, omdat hij naar Lazarus toe wil, een vriend, die hij liefheeft, evenals diens zussen Maria en Marta

Lazarus, die naam betekent mijn God helpt, in het Hebreeuws Eliezer.

Lazarus woont met zijn zussen Maria en Marta in Bethanië, , een plaatsje dat niet veel voorstel, huis der armen betekent Bethanië, 15 stadiën, ongeveer 4 km van Jeruzalem, het is een soort sloppenwijk, een pauperdorp, een kansarme buurt. Jezus kwam daar graag, in de dagen voor Pasen zal hij daar eten en overnachten.

Lazarus, zijn naam getuigt van de God die een Helper is van de armen, maar hij is ziek. Eigenlijk staat er dat Lazarus verzwakt is, hij kwakkelt, chronische klachten, hij tob met zijn gezondheid en  wordt maar niet beter, een soort van long covid, q-koorts, geen duidelijke diagnose. Heer, degene van wie u houdt, die uw vriend is, is als maar zwak.

Maria en Martha sturen Jezus dit bericht, ze vragen niet rechtstreeks of hij ook wil komen en of hij Lazarus kan genezen, ze stellen de rabbi op de hoogte. Maar ze schatten de situatie nog niet in als hoogst urgent, het is meer van, als de kust weer veilig is, kom dan even langs op ziekenbezoek, hij kan het gebruiken.

En ze hebben geloof dat Jezus zieken kan genezen, ze waarderen zijn vriendschap, maar ze hebben er begrip voor dat de mogelijkheden van hun vriend begrensd zijn. Hij is nu aan de overzijde van de Jordaan.

En hoe schat Jezus de situatie in? Hij zegt:, deze zwakte  loopt niet uit op de dood, maar op de eer van God en dat de Zoon verheerlijkt wordt

 Maar, op het moment dat het bericht van Maria en Martha Jezus bereikt is Lazarus al gestorven, zo zal later in het verhaal blijken.

Jezus maakt geen haast, hij wacht nog 2 dagen, hij blijft op zijn plaats, en dan, na die 2 dagen, maakt hij toch aanstalten: ‘laten we weer naar Judea gaan.’

Terug naar die onveilige plek, het hol van de leeuw en zijn leerlingen vragen zich af wat hem bezielt, waarom?

En de leerlingen denken in het geheel niet aan Lazarus, die kansarme zwakkeling in het pauperdorp , maar aan het risico dat Jezus in Jeruzalem loopt: de Judeeërs zoeken u te stenigen. De leiders in Jeruzelem willen hem grijpen en terecht stellen omdat  hij zich met God had gelijkgesteld. Daarom was Jezus gevlucht en naar de overzijde van de Jordaan gegaan.

Jezus zegt: Lazarus onze vriend is te rusten gegaan, prachtig dat Jezus hem vriend noemt, ja hij had hem en zijn zussen lief, en hij zegt ónze vriend. Mijn vriend, die arme zwakkeling is ook jullie vriend. En ik ga hem uit zijn slaap halen. Ik breng hem weer bij zijn positieven.

De discipelen, niet voor 1 gat te vangen, zien daarin een reden temeer om niet terug te gaan naar Bethanie en aan de veilige kant van de Jordaan te blijven. Heer, als hij slaapt is dat een goed teken, hij heeft zijn rust nodig, dan zal hij herstellen. Ja, zo is er altijd wel een excuus om niet bij een zieke langs te gaan.

Dan speelt Jezus open kaart, vrijuit zegt hij wat er aan de hand is, Lazarus is gestorven, hij heet God helpt, maar hulpeloos kwam hij aan zijn eind. Een zwakke gezondheid en toen is het toch nog snel gegaan. Hij is dood en intussen al begraven.

Als je verder leest, dan voel je de emotionele betrokkenheid, dan merk je hoe begaan Jezus is met Lazarus en Marta en Maria en hoe hij hen recht doet, hoe nabij hij hen is in hun verdriet. Het Johannesevangelie staat bekend om zijn hoge christologie, Jezus wordt met God gelijkgesteld en tegelijkertijd komt Christus hier ontzettend dichtbij, hij is intens bedroefd om het sterven van zjin vriend,

Hij weent, hij is oprecht boos omdat Lazarus gestorven is, hij kan het helemaal niet hebben dat zijn vriend in het graf ligt en hij begrijpt Maria en Marta die allebei hun eigen verdriet hebben. Ontroostbaar zijn.

Ik mis dat wel eens in de ethische discussies over leven en dood,  dan gaat het over rechten en vrijheden. Maar waar blijft dan de ervaring dat je elkaar niet kunt missen, dat de dood eigenlijk onaanvaardbaar is, dat die ons hulpeloos maakt, daar blijf je toch tegen aanstoten, ik tenminste wel.

Leven en dood zijn in de Bijbel geen vrienden. Jezus noemt zich de opstanding en het leven en hij heeft er grote moeite mee dat Lazarus dood is, verbolgen in de geest is hij dan.

Waarom zei Jezus dan? Deze ziekte loopt niet uit op de dood, maar op de eer van God. Heeft hij de situatie onderschat, is het een vergissing?.

Het simpele antwoord is omdat Jezus weet dat de Vader hem zal verhoren, dat hij Lazarus kan opwekken. Niets aan de hand, geen zorgen.

Maar dan mis je wat het Jezus kost, want dat hij naar Lazarus toegaat, dat zal zijn dood worden, daarmee graaft hij zijn eigen graf. Want in het Johannesevangelie is het directe gevolg van de opwekking van Lazarus, dat dat het sanhedrin Jezus ter dood veroordeelt.

Omdat het sterven van de arme Lazarus, zijn vriend, hem raakt, geeft Jezus zijn leven, uit louter liefde, alle ongeloof en onbegrip die hij tegenkomt ten spijt, hij maakt het waar dat God een helper is.

“Deze zwakte loopt niet uit op de dood, maar tot de eer van God, daardoor zal de zoon van God worden verheerlijkt.”

Met dat laatste bedoelt het Johannesevangelie steeds dat Jezus verhoogd wordt aan het kruis, zijn leven geeft voor zijn vrienden. Daar loopt het op uit. Jezus gaat naar Judea om een helper te zijn voor Lazarus, Maria en Martha, omdat hij van hen lief heeft als vrienden en dat wordt zijn eigen dood.

“Ik ben de opstanding en het leven, wie in mij gelooft zal leven, ook al is hij gestorven. Als ik voorga bij een uitvaart”, op de begraafplaats, mag ik die woorden van Jezus uitspreken. Ik vind dat iedere keer een waagstuk om dat zo te zeggen, bij een graf, in dat onvervangbare gemis, als je weet dat iemands leven echt voorbij is gegaan.

Maar dan juist ervaar je dat God helpt, dat er opstanding is en leven is in de vriendschap die Jezus bewoog, liefde tot het uiterste. Dat je dat tegen alles in kunt geloven. Zo meteen zullen we het zingen als we een overleden zuster gedenken. “Wij leven en sterven voor God onze Heer, aan hem behoren we toe.”

Het is toch heel wat dat Jezus dat zo aan Marta vraagt: geloof je dat? Ja Heer, zegt ze, en let dan eens op hoe ze haar geloofsbelijdenis motiveert, ze zegt ik ben tot geloof gekomen dat u de messias bent, de zoon van God die in de wereld komt. 

Dat laat zien dat het geloof dat Jezus de opstanding en het leven is, niet statisch is, maar een weg, die je samen met Jezus gaat, zijn messiasschap is komende, is onderweg in onze wereld. Veel vertalingen zeggen, die in de wereld komen zou, maar dat is niet wat er staat, er staat, komende in deze wereld. Het is een transitie om het eigentijds te zeggen.

Dat is een Joods perspectief dat Johannes via Marta inbrengt. Het nieuwe leven met God is aanwezig, hier en nu, maar het is nog niet af, het moet er nog van komen. Het gaat ergens naar toe.

Een doortocht, zoals Pasen, Pesach, dat oorsponkelijk is, een uittocht van dood naar leven. En daarom roept Jezus zijn vriend uit het graf, kom naar buiten

Dat is waar de Heer van Pasen, opstanding en leven je toe oproept, om een nieuwe schepping te zijn, losgemaakt uit de banden van de dood.

(Zoals iemand in de voorbereiding zei. Geloven dat God je gebed verhoort is amen zeggen, je toevertrouwen aan Gods toewending naar deze wereld.)

Een mooi detail tenslotte is dat de omstanders van Jezus de opdracht krijgen om Lazarus te bevrijden van de windsels waarin hij is gewikkeld, de blinddoek die zijn gezicht bedekt.

Niet alleen Lazarus wordt opgewekt, zij, de toeschouwers, worden ook weggeroepen uit hun passiviteit en meeloperij, om iets bevrijdends te doen. Om een medemens die verwikkeld is geraakt in problemen en het niet meer ziet, los te maken en weer zicht te geven.

Zoals de naam van deze zondag altijd al zei. Doe recht.

Amen