Ik ben de stem in de woestijn die zegt: “maak recht de weg van de Heer” (Johannes 1:23)

Ik zal het maar ronduit bekennen, ik behoor bij de  enkele gelukkigen die nog vlak voor de lockdown de nieuwe Spidermanfilm hebben gezien. Nu ja gelukkig…, die superheldenfilms zijn totaal niet aan mij besteed, maar mijn zoon wilde hem heel graag zien en dat maakte het voor mij ook weer leuk. En wat het voor mij ook tot een bijzondere ervaring maakte is dat ik merkte hoe emotioneel betrokken het bioscooppubliek was bij hun held, ik mag natuurlijk niks weggeven, maar bij een bepaalde verrassende onthulling in de film steeg er een gejuich op in de bioscoopzaal van Roosendaal. Er werd hartstochtelijk en enthousiast meegeleefd. De toeschouwers zaten er helemaal in. Met volle overgave.

Als een geheime identiteit bekend wordt gemaakt dan zit je op het puntje van je stoel, dan is je aandacht geboeid, denk aan ‘Wie is de mol?’ En daarom trekt Johannes de Doper de aandacht: Wie ben jij? dat is de vraag waarmee er priesters en levieten tot hem komen. Ze zijn oprecht nieuwgierig: ben je de messias, Elia of de profeet? Priesters en levieten komen uit Jeruzalem, dat doet me ergens aan denken, daar kom ik nog even op terug.

Johannes roept nieuwsgierigheid op, hij wekt verwachtingen, dit zou hem wel eens kunnen zijn, de persoon die de belofte van een nieuwe tijd inlost. Daar leeft een groot verlangen naar.

Dat merkte ik ook bij die Spidermanfilm, hoewel alle fans snappen dat het om een bedacht, gespeeld personage gaat, belichaamt deze superheld en gewone jongen ineen de behoefte naar een redder, iemand die het kwade bevecht en de wereld bevrijdt. Dat is ergens een christelijk thema. En dankzij Spiderman heb ik ontdekt dat dit een verhaal is waar velen voor openstaan, en emotioneel door geraakt en enthousiast van willen worden. Kijk, zo was het voor de dominee toch een interessante film.

Wie ben je, Johannes geeft er open en eerlijk antwoord op, ik ben de messias niet en ook niet Elia en ook niet de profeet. Drie keer nee en toch staat er dat hij niet ontkennend antwoord, hij zegt immers ook wie hij wel is en hij gaat positief in op hun verlangen naar de messias. Ze hoeven niet met lege handen terug naar hun opdrachtgevers. Hiermee kunnen ze tot het hart van Jeruzalem spreken.

Wie is hij dan wel?  ‘ik ben de stem in de woestijn waar Jesaja over spreekt’. Dat is nog eens een sterk en zelfbewust antwoord. Johannes zegt daarmee, ‘ik ben gewoon mezelf, ik ben geen superheld, ik ben de messias niet, maar ik vertolk de boodschap van Jesaja, daar geef ik stem aan.’

En die stem zegt volgens Jesaja: ‘effen de weg van de Heer, trek recht wat krom is.’

Ik ben het niet zegt Johannes, ik ben ook maar een mens, een stem in de woestijn, een tere bloem op het veld. Dat is het realisme van Johannes, nog net iets realistischer dan Spiderman, als je het mij vraagt.

Een open en eerlijk antwoord van Johannes ook op de vragen van onze dagen, we vragen ons immers steeds af wanneer het leven weer gewoon wordt en corona voorbij is, maar dan vergeten we dat het gewone leven ook kwetsbaar is en voorbij gaat en dat er altijd teleurstellingen en beperkingen zijn. Dat is leven en de kunst is dat je daarmee leert leven. Of zijn we te verwend geraakt…?

Johannes getuigt: Ik ben het niet, de messias of superheld, maar in uw midden is Hij. In dit aardse, soms moeizame leven stem klinkt dus een stem, een spreken. In dat Word is leven en licht voor de wereld. Johannes ziet gebeuren dat de Heilige Geest op Jezus neerdaalt, zo wordt ons broze bestaan bezield, een zondige wereld omgedoopt tot nieuwe schepping.

Ik zou nog terugkomen op die priesters en levieten die uit Jeruzalem richting de Jordaan komen, waar deed me dat aan denken? Aan een verhaal dat Lucas vertelt, dat van de barmhartige Samaritaan. Dan zijn er een priester en een leviet die dezelfde beweging maken van Jeruzalem naar Jericho dat in het Jordaandal ligt.

Misschien wilt u mij tenslotte deze vrije uitleg gunnen. Stel je voor dat de evangelist Johannes die gelijkenis van Lucas kende, de barmhartige Samaritaan en dat hij die priesters en levieten laat afdalen vanaf Jeruzalem om ze als het ware een herkansing te geven.  De vraag bij de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan is ‘wie is mijn naaste’ en zo komen de priesters en levieten hier langs dezelfde weg met de vraag tot Johannes ‘wie ben je?’.

In de gelijkenis maken de priester en de leviet de weg krom door de vraag naar de naaste in nood, die eenzaam dood ligt te gaan, te ontwijken, ze gaan er met een boog omheen. Hier krijgen ze opnieuw de stem van Jesaja te horen: “Maak recht de weg van de Heer.”

Zoals Jesaja dat brengt, heb je misschien het idee dat je een superheld moet zijn, bergen verzetten, valleien ophogen,  een snelle uitweg uit de crisis, als dat zou kunnen, bovennatuurlijke krachten, maar ik denk dat de priesters en levieten het wel begrepen hebben dat het bij het bereiden van een weg voor de Heer erom gaat of jij een naaste wil zijn.

Ze krijgen de vraag die ze zelf stellen aan Johannes als een echo teruggekaatst. Wie ben je? Ben jij een naaste en wil je geloven dat de Heer zelf je naaste geworden is?

preek 9 januari