Preek bij Ruth 1, Pinksteren 2022, afscheid als gemeentepredikant in Fijnaart
Het Bijbelboek Ruth: in de synagoge wordt dat met Pinksteren gelezen, het is van oorsprong het feest van de eerstelingen van de oogst, en dat is in het verhaal van Ruth de achtergrond, de graanoogst, eerst gerst en dan tarwe. Het boek Ruth, 4 hoofdstukken, loopt uit op een oogstfeest, maar het begint met honger, gemis en leegte en dat in Bethlehem, de plaatsnaam die broodhuis betekent.
Geliefde gemeente,
De afgelopen tijd heb ik vaak het Orpa-gevoel gehad. Hoe zal ik dat omschrijven? Samen met u ben ik de afgelopen 8,5 jaar opgetrokken, hebben we lief en leed gedeeld, huwelijken en begrafenissen, rouw en trouw, en nu ga ik toch weer mijn eigen weg als predikant, en dat geeft emotie, er vloeien tranen, we kussen elkaar, als het ware, en ik besef dat ik heel wat achterlaaat, nu ik ‘samen met mijn gezin’ de keuze heb gemaakt om naar Barendrecht te gaan..
En dan is het fijn te merken dat u het jammer vindt en dat u het begrijpt en het zelfs nog verstandig vindt ook. Meerdere keren werd er tegen me gezegd: ‘Je moet ook aan je toekomst denken’
Aan je toekomst denken, dat is eigenlijk precies wat schoonmoeder Naomi tegen haar beide schoondochters Orpa en Ruth zegt. Keer terug, ga naar huis, ik kan jullie geen toekomst geven in mijn land, jullie moeten nu voor je zelf gaan, voor je gezin.
Dat Naomi dat zo beslist zegt heeft te maken met het zogeheten zwagerhuwelijk dat in het Oude Israël was voorgeschreven. Als een man overleed, dan trouwde de weduwe met diens broer, zodat zij niet aan haar lot werd overgelaten en zodat de naam van de overleden broer voortleefde. Een sociale wet met een diepe geestelijke betekenis: dat je naam voortleeft!
Naomi zegt heel direct en realistisch, ik heb geen zonen meer, zelfs als ik nog kinderen kon krijgen, dan hadden jullie daar niets aan. Voor mij is er geen hoop, ik kan jullie geen toekomst bieden. Voor mij moeten jullie niet meegaan, julllie hebben al zoveel gedaan. Ga terug naar je volk en je god.
Het Orpagevoel… Daar staan ze dan op het kruispunt tussen de velden van Moab en Bethlehem in Juda, aan de oever van de Jordaan, zo zie ik het voor me. Ongeveer 10 jaar staat er, laten we zeggen ruim 8, zijn ze met elkaar verbonden geweest, ze denken aan hun doden, die worden steeds genoemd, de gestorven dierbaren die hun ontvallen zijn. En hier scheiden dan hun wegen.
De prachtige wens die Naomi haar schoondochters meegeeft is: Dat de Eeuwige jullie trouw zal bewijzen, trouw-liefde-vriendschap-zoals jullie dat hebben gedaan voor mij en voor de gestorvenen. Dat je die mag ervaren, die vriendschap, goedertierenheid van God.
Tot tweemaal toe barsten ze in tranen uit. Het afscheid gaat niet in een keer. Naomi kust haar schoondochter, Orpa kust haar schoonmoeder en keert om. Haar naam betekent ‘nek’. Dat klinkt negatief, iemand de nek toekeren, maar ze wordt gewaardeerd om wat ze gedaan heeft aan trouw/vriendschap en liefde.
Maar Ruth hecht zich aan haar schoonmoeder, ze houdt haar vast, kleeft aan haar staat er zelfs. Ze laat niet los.
Vandaag bevind ik me in de positie van Orpa, gemeente en predikant worden van elkaar losgemaakt, zo heet dat, maar laten we Ruth niet vergeten, want het verhaal gaat verder, over toekomst gesproken.
Je moet aan je toekomst denken, dat is waar, maar natuurlijk denk ik ook aan de toekomst van de gemeente hier denken.
En dan ben ik ook wel zo dat er ik er eigenlijk nog graag over mee zou willen praten, meerjarenplannen, visies, een kerktuin, maar ja, ik ga. Wel zou ik willen zeggen, tel je zegeningen, idealiseer het verleden niet, wees dankbaar voor de mensen die er zijn, van alle generaties die meedoen of gewoon gemeentelid willen zijn, die heb je misschien nog wel het meeste nodig.
En in de Fijnaart lokaal zeg ik deze week dat niet al onze supporters wekelijks op de tribune zitten, maar ik ben toch wel heel dankbaar dat er vandaag zoveel mensen zijn.
Of… stap ik dan te gemakkelijk over zorgen heen en moet ik me met Naomi afvragen, is er wel hoop? dat zou toch eigenlijk een wonder zijn. Hoop voor de kerk, voor deze gewonde wereld… Is er niet veel meer reden tot bitterheid.
Het valt me op dat Naomi behoorlijk dubbel is. Ze is ondernemend. Wanneer haar in Moab ter ore komt dat God zijn volk weer brood geeft, dan staat ze op om na zoveel jaren weer naar Bethlehem te gaan. En ze gunt haar schoondochters oprecht het goede, dat God hen trouw zal bewijzen en dat ze een nieuw thuis vinden, waar ze rust vinden, geborgenheid.
Maar voor zichzelf ziet ze nauwelijks perspectief, mijn lot is bitter, de Heer heeft zich tegen mij gekeerd. En dat dubbele hoor je ook terug in hoe ze God noemt. Ze spreekt aan de ene kant over hem als de Aanwezige, de Naam die betekent, ik zal er zijn, maar daarnaast ook over God als de Ontzagwekkende, de grote onbekende. Dubbel, vandaar haar twee namen: Naomi, geliefde en Mara, bitter.
Laten we Ruth niet vergeten, want Ruth: dat ben jij, in je trouw als lid van de kerk, je gehechtheid aan de gemeente van de Heer, je betrokkenheid op welke manier dan ook.
Ruth die tegen Naomi zegt: uw volk is mijn volk en uw God is mijn God. Zij hecht zich aan de gemeenschap, wat ben ik in de afgelopen jaren blij geweest met de mensen die erbij kwamen, de herintreders en zij-instromers.
Die in de kerk iets ervaren van thuiskomen, zoals Ruth zelf zegt dat ze terugkeert, thuiskomt met Naomi, hoewel ze als Moabitische, als vreemdelinge binnenkomt.
Dat is de belijdenis van Ruth die samen met Naomi terugkeert: bij God en zijn volk kom je thuis.
En die vriendschap van God, waar Ruth nog niets van wist en waarvan Naomi dacht dat is niet meer aan mij besteed, die wordt realiteit, die gebeurt
Ruth en dat ben jij vertelt mij, dat dat toekomst heeft, dat is toekomst, waar mensen , waar de een de ander die trouw bewijst in de dubbelheid van het leven, die vriendschap door dik en dun, we hebben dat hier meegemaakt, meegekregen, we zijn er aan gehecht geraakt.Waar de vriendschap van de Eeuwige wordt geleefd en gedeeld is er hoop.
Naomi keert terug als ze hoort dat God zijn volk weer bezocht heeft door het brood te geven. Uit het vervolg van het verhaal zal blijken dat dat niet vanzelf gaat, het komt er op aan komt dat de mensen elkaar voeden, de diakonale collecte vandaag heeft daar mee te maken, dat er voor ieder te eten is, voor vreemdelingen en volksgenoten. Dat is ook hard werken, noeste arbeid, Ruth draait daar haar hand niet voor om.
Zo keren Naomi en Ruth beiden terug in Bethlehem, dat zijn naam als broodhuis weer eer aan zal doen, aan het begin van de gersteoogst. Iemand vertelde me dat de graansoort gerst nogal stekelig is, het prikt, daar moet je dus ook tegen kunnen, heb ik hier ook geleerd. Maar je kunt er wel lekker bier van brouwen.
Uw volk is mijn volk, en uw God is mijn God, zo zijn we aan elkaar gehecht geraakt, dat de Heer uw trouw zal bewijzen. Zo raken we niet los van elkaar, dankzij de geest van Jezus Christus die aan ieder gegeven is ten bate van de gemeente.
Want het is dus Pinksteren vandaag, uitstorting van de Heilige Geest, het begin van de kerk op het feest der eerstelingen. Komt laat ons deze dag met heilig vuur bezingen!
Een wonderlijk bestaan 